استفاده از انواع مختلف خم‌شده میلگردها و آرماتورها در ساختمان‌سازی، بستری را فراهم می‌کند تا با توجه به نیازهای مختلف پروژه، از نوع مناسبی از آرماتور استفاده شود. انواع خم‌شده آرماتورها شامل خم‌شده دائری، خم‌شده مربعی، خم‌شده مستطیلی و… هستند.

در هنگام خم کردن میلگردها و آرماتورها، باید از چند نکته حائز اهمیت رعایت شود. اولین نکته این است که باید از دستگاه‌های خم کننده مناسب و با کیفیت استفاده شود. همچنین برای جلوگیری از شکستگی میلگردها و آرماتورها، در هنگام خم کردن باید از قالب های مناسب و با دقت استفاده شود.

ضوابط و استانداردهای مختلفی برای خم کردن میلگردها و آرماتورها وجود دارد. به عنوان مثال، استاندارد ACI در زمینه ساختمان‌سازی در آمریکا و استاندارد ملی ساختمان در ایران قابل استناد هستند. برای تضمین کیفیت خم کردن و استفاده از میلگردها و آرماتورهای استاندارد، پیروی از این استانداردها حائز اهمیت است.

معرفی میلگرد

در کل، میلگردها به دو دسته ساده و آجدار تقسیم می شوند و به دو حالت شاخه و کلاف در بازار وجود دارند. میلگرد ساده، سطحی صاف و صیقلی دارد، اما روی سطح میلگرد آجدار، آج هایی با طرح های مختلف ایجاد می شود. انواع خم میلگرد، معمولا از میلگرد آجدار ساخته می شوند و در اعضای مختلف سازه برای کنترل عرض ترک ها، حفظ پایداری آرماتورهای اصلی، تنظیم فاصله بین دو شبکه میلگرد و … استفاده می گردند.

خم میلگرد

خم کردن میلگرد به دو روش دستی و ماشینی انجام می شود. در روش دستی از ابزارهای ساده ای مانند صفحه خم کن دستی استفاده می کنند و خمکاری ماشینی با استفاده از دستگاه های مجهز انجام می گیرد.

خمکاری دستی میلگرد

از جمله ابزارهایی که برای خمکاری دستی میلگرد استفاده می شود، صفحه خم کن دستی است که در تصویر مشاهده می کنید. صفحه خم کن دستی برای ساخت انواع خم میلگرد، مانند خاموت، تنگ ها، میلگرد سنجاقی و … استفاده می شود. در خمکاری دستی، علاوه بر صفحه خم کن،  از آچار F نیز استفاده می گردد. کاربرد عمده این آچار برای آرماتورهای انتظار رمپ راه پله است. همچنین در بعضی موارد از ابزار غیر اصولی پتک نیز برای خم و صاف کردن میلگرد استفاده می کنند. استفاده از این روش به هیچ وجه توصیه نمی شود، اما در صورت استفاده از آن، میلگردها باید برای المان ‌های غیرسازه ‌ای مورد استفاده قرار گیرند. همچنین باید به این نکته توجه شود که استفاده از پتک، موجب قطع یا لهیدگی میلگرد نشده باشد.

خمکاری میلگرد با دستگاه

استفاده از دستگاه خم کن میلگرد، یکی از پرکاربردترین و اصولی ترین روش ها برای ایجاد خم در میلگرد است. دستگاه خم کن برقی، انواع متفاوتی دارد و با استفاده از آن ها می توان برش و خمکاری میلگرد را به صورت اصولی انجام داد.

معرفی انواع خم میلگرد

در تمام پروژه های ساختمان سازی، لازم است از انواع مختلف خم میلگرد با توجه به کاربرد آنها استفاده شود. به طور کلی، انواع خم میلگرد را می توان در ۶ دسته تقیسیم بندی کرد که در ادمه به معرفی آن ها می پردازیم:

1. خاموت
2. خرک
3. راستا
4. رکابی
5. سنجاقک
6. اوتکا

میلگرد خاموت

اصطلاح خاموت (stirrup)، معمولا برای آرماتور عرضی در تیرها و دال ها به کار می رود. به طور کلی می توان گفت به آرماتورهای عرضی که برای مقاومت در برابر نیروهای برشی و پیچشی در عضو به کار می روند، خاموت می گویند. افزایش مقاومت سازه در برابر نیروهای برشی و پیچشی باعث افزایش مقاومت در مقابل باز شدن ترک‌ های مورب خواهد شد. در واقع، خم خاموت ستون باعث جلوگیری از شکست و ترک در ستون بتنی می شود.

خاموت ها معمولا از میلگردهای آجدار و سیم های آجدار یا جوش به شکل مستطیل یا رکابی به صورت U یا L تولید می شوند. میلگرد خاموت یا همان خم میلگرد ستون، در سازه ‌های بتن مسلح به دو روش تنگ بسته یا تنگ باز استفاده می شود. جایگذاری آن ها ممکن است در جهت عمود یا با زاویه نسبت به آرماتور طولی باشد.

انواع خاموت

انواع میلگرد خاموت به صورت زیر دسته بندی می شوند:

• خاموت سنتی
• خاموت معمولی
• خاموت‌های مارپیچ
• خاموت ربات
• خاموت سلولار

نوع ساده خاموت که به آن خاموت سنتی می گویند با دست تولید می شود و گوشه ‌های آن، زاویه ۹۰ درجه دارد؛ اما گوشه ‌های خاموت مهندسی، زاویه ۴۵ یا ۱۳۵ درجه دارند. پر استفاده ترین سایز میلگرد خاموت، سایزهای ۸ و ۱۰ است. و معمولا از میلگرد آجدار تولید می شود.

میلگرد خرک

آرماتور خرک، یکی دیگر از انواع خم میلگرد است که نقشی مشابه خاموت دارد. نمی توان از خاموت در فونداسیون استفاده کرد. برای بهره بردن از خم آرماتور فونداسیون، از آرماتور خرک استفاده می کنند. از میلگرد خرک برای ایجاد دو شبکه متوالی افقی با فاصله معین، در داخل قالب (در بتن ریزی های کف و فونداسیون) استفاده می شود. یعنی یک طرف میلگرد خرک روی مش تحتانی فونداسیون قرار میگیرد. و قسمت بالایی آن نیز به مش فوقانی متصل می شود. به این صورت فاصله بین مش فوقانی و تحتانی حفظ می شود.

آرماتور یا میلگرد خرک معمولا در ناحیه هایی که میلگرد تقویتی بیشتری استفاده شده، به کار گرفته می شود؛ اما خود خرک، نقش مقاومتی نداشته و تنها به منظور حفظ پایداری آرماتورهای فوقانی در فونداسیون استفاده می شود. از این رو خرک ها فاقد اهمیت محاسباتی هستند. در واقع میلگرد خرک، کاربرد سازه ای ندارد و صرفا برای پایدارسازی مش فوقانی فونداسیون و به صورت خم میلگرد طولی فونداسیون یا خم میلگرد ستون در فونداسیون به کار می رود.

میلگرد راستا یا سیتکا

میلگرد سیتکا نام دیگر میلگرد راستا است. شکل ظاهری میلگرد راستا یا میلگرد سیتکا به شکل یک شاخه صاف، با دو انتهای خم شده است. که نسبت به طول میلگرد، زاویه ۹۰ درجه دارند. کاربرد اصلی میلگرد راستا برای افزایش مقاومت کششی بتن است و در برخی موارد برای افزایش مقاومت فشاری بتن نیز استفاده می شود.

میلگرد رکابی

یکی دیگر از انواع آرماتورها که به وسیله خم کاری میلگرد تولید می شود، میلگرد رکابی است. ظاهر میلگرد رکابی شبیه به حرف U است. که دو لبه آن به داخل خم می باشد. مهمترین نقش میلگرد رکابی، ایجاد و تنظیم فاصله بین دو شبکه میلگرد می باشد که به دو صورت زیر انجام می شود:

• در امتداد نگه داشتن آرماتورهای طولی یا عمودی در بتن ریزی دیوارها و دال ها
• در امتداد نگه داشتن آرماتورها بین دو سفره آرماتور (شبکه مش‌بندی)

میلگرد سنجاقک

میلگرد سنجاقک (cross-tie) با نام های دیگری چون آرماتور سنجاقی، آرماتور سنجاقکی، قلاب دوخت و یا آرماتور دوخت ستون نیز شناخته می شود و یک نوع آرماتور عرضی است که برای ساخت آن بیشتر از میلگردهایی با سایز ۸ و ۱۰ و همچنین از میلگردهای گرید A2 استفاده می شود که دارای کربن کمتر و در نتیجه، شکنندگی کمتری هستند.

در مقرارت ملی ساختمان مبحث نهم، میلگرد سنجاقی به «میلگرد عرضی یک‌سره با قلاب لرزه‌ای در یک انتها و قلاب ۹۰ درجه با طول مستقیم حداقل ۶d_b در انتهای دیگر، که آرماتورهای طولی پیرامونی عضو را در بر گرفته باشد اطلاق می گردد. قلاب های دربر گیرنده یک زوج آرماتور طولی، باید به طور یک در میان سر و ته اجرا شوند.» ( منظور از d_b قطر اسمی میلگرد بر حسب میلی متر است) 

کاربرد اصلی میلگرد سنجاقک به منظور مقاومت میگلردهای طولی ستون در برابر نیروی برشی است و نقش مهمی در پایداری و مقاومت سازه در برابر نیروهایی مانند باد و زلزله ایفا می کند. خم انتهای میلگرد ستون و همینطور زاویه خم میگرد سنجاقک متفاوت است. به همین دلیل به سه مدل گوناگون قابل دسته بندی است.

انواع میلگرد سنجاقک

تفاوت انواع خم میلگرد سنجاقک در زاویه خم و خم دوطرفه یا یک طرفه بودن آن است. به این صورت که یا از دو خم ۹۰ درجه در دو سر میلگرد استفاده می شود و یا یک خم ۹۰ درجه و یک خم ۱۳۵ درجه استفاده می شود. دستبه بندی خم میلگرد سنجاقی را می توان به صورت زیر بیان کرد:

• خم استاندارد: در دو سر میلگرد خم ۹۰ درجه وجود دارد. طول خم میلگرد یا اندازه خم میلگرد در دو طرف حدود ۱۲ برابر قطر میلگرد است.
• خم نیمه استاندارد: یک سر میلگرد دارای خم ۹۰ درجه و طرف دیگر خم ۱۳۵درجه دارد.
• خم دو طرف ۱۳۵ درجه: در این مدل، زاویه خم ها در جهت خلاف همدیگر هستند. یعنی یک انتها رو به بالا و یک انتها رو به پایین خم کاری می شود.

میلگرد ادکا یا اوتکا

میلگرد ادکا یکی دیگر از انواع خم میلگرد است که به تحمل نیروهای وارده بر سازه کمک به سزایی می کند. این میلگرد، سری خمیده و ظاهری شبیه گردن اردک دارد و در محل اتصال تیر سقف به تیرچه نصب می شود. یعنی اگر در سقف، فضای نشیمن کافی برای تیرچه وجود نداشته باشد، علاوه بر جوش تیرچه به بال پایینی تیر سقف؛ دو قطعه تیرچه و تیر را توسط میلگرد اتکا به یکدیگر متصل می‌کنند. به همین دلیل، میلگرد اتکا تاثیر بسیاری در جلوگیری از سر تیرچه از روی تیر، تحت بارهای دینامیکی (مانند پارکینگ‌ها) و تحت نیروی جانبی زلزله دارد.

از دیگر مزایای استفاده از میلگرد اوتکا کاهش ارتعاشات و خیز سقف است. همچنین از بارها و فشارهای وارده از طبقه فوقانی، کم و از ترک سقف، جلوگیری می کند. البته میلگردهای دیگری نیز به افزایش استحکام سقف و جلوگیری از ترک خوردگی آن کمک می کنند، مانند میلگرد ممان منفی. میلگرد ممان منفی نیز سری خمیده دارد و همین مسئله، ممکن است شما را در تشخیص میلگرد ادکا و میلگرد ممان منفی به اشتباه بیاندازد.

نکات ضروری برای اجرای انواع خم میلگرد

آیین نامه ها و استاندارد های بسیاری درمورد خم استاندارد میلگرد وجود دارد، اما آیین نامه ACI و مقررات ملی ساختمان، دو منبع قابل استناد برای استفاده در ایران هستند.

طبق فصل هشتم مقررات ملی ساختمان و آیین نامه بتن ایران (آبا)، نکات زیر باید حتما برای اجرای خم استاندارد میلگرد در نظر گرفته شوند:

• در تیرها و دال های یک طرفه برای کنترل عرض ترک ها و میزان گستردگی آن ها در ناحیه تحت کشش بتن، باید میلگردهای خمشی آجدار با فاصله مشخص جایگذاری شوند.
• تمامی میلگردها باید به صورت سرد خم شوند، مگر آن که با مجوز مهندس ناظر، خم آرماتورها به روش دیگری انجام شود.
• خم کردن آرماتورهایی که بخشی از آن ها در بتن جای گذاری شده اند مجاز نیست. مگر این که در مدارک، مشخص شده یا مجوز آن توسط مهندس ناظر صادر گردد.
• خم کردن میلگردها توسط انواع خم کن میلگرد، باید تا حد امکان به طور مکانیکی به وسیله ماشین مجهز به فلکه خم کن و با یک عبور در سرعت ثابت انجام پذیرد؛ به طوری که میزان خم میلگرد در قسمت خم شده دارای شعاع انحنای ثابتی باشد.
• برای خم کردن میلگرد ها باید از فلکه هایی استفاده شود که قطر آن ها برای نوع فولاد مورد نظر مناسب باشد.
• سرعت خم کردن میلگردها باید متناسب با نوع فولاد و دمای محیط اختیار شود. سرعت خم کردن میلگردهای سرد اصلاح شده به طور تجربی تعیین می شود.
• در شرایطی که دمای میلگردها از ۵- درجه سلسیوس کمتر باشد، باید از خم کردن آن ها خودداری شود.
• به طور کلی، باز و بسته کردن خم ها به منظور شکل دادن مجدد به میلگردها مجاز نیست. مگر در موارد استثنایی که دستگاه نظارت اجازه دهد. در این صورت، تمامی میلگردها باید از نظر ترک خوردگی بازرسی و کنترل شوند.
• میلگردهای غیر هم امتداد، مانند خم s و یا خم با شیب ۱ به ۶، باید قبل از قرار گرفتن در قالب، خم بشوند. (خم ۱ به ۶ به طور کامل در انتهای مقاله توضیح داده شده است)

نحوه محاسبه طول خم میلگرد

طول خم میلگرد، یکی از موارد تاثیرگذار برای مهار میلگردها در بتن است. به همین دلیل، طول خم میلگرد در فونداسیون یا طول خم آرماتور فونداسیون اهمیت بالایی دارد.  به طور کلی در تمامی قطعات بتن آرمه، نیروهای کششی یا فشاری موجود در میلگردها در هر مقطع، باید به وسیله مهار میلگردها در دو سمت آن مقطع بتن منتقل گردد. طبق مقرارت ملی ساختمان ایران مبحث نهم، مهار میلگردها در بتن به یکی از سه روش زیر یا ترکیبی از آن ها امکان پذیر است:

الف- پیوستگی موجود بین بتن و آرماتور در سطح جانبی آرماتور

ب- ایجاد قلاب استاندارد در انتهای میلگرد (خم میلگرد)

ج- به کارگیری وسایل مکانیکی در طول میلگرد

در روش دوم، برای مهار میلگردهای کششی به وسیله قلاب، انتهای میلگردها خم میشود. و به صورت قلاب می شود. با توجه به مقرارت ملی ساختمان ایران مبحث نهم، هر یک از خم های مشروح زیر، قلاب استاندارد (خم استاندارد) تلقی می شود:

طول خم میلگردهای اصلی

• خم نیم دایره (قلاب انتهایی ۱۸۰ درجه) به اضافه حداقل ۴d_b طول مستقیم، به طوری که کمتر از ۶۰ میلی متر در انتهای آزاد میلگرد نباشد. ( منظور از d_b، قطر اسمی میلگرد به میلی متر است)
• خم ۹۰ درجه (گونیا) به اضافه طول مستقیم، برابر حداقل ۱۲d_b در انتهای آزاد میلگرد باشد.

طول خم میلگرد برای میلگردهای تقسیم و خاموت ها

• خم ۹۰ درجه (گونیا) به اضافه حداقل ۶d_b طول مستقیم، به طوری که برای میلگردهای به قطر بیش از ۱۶ میلی متر و کمتر از ۲۵ میلی متر، کمتر از ۶۰ میلی متر در انتهای آزاد میلگرد نباشد.
• خم ۹۰ درجه (گونیا) به اضافه حداقل ۲d_b طول مستقیم در انتهای آزاد میلگرد، برای میلگردهای به قطر بیشتر از ۱۶ میلی متر و کمتر از ۲۵ میلی متر باشد.
• خم ۱۳۵ درجه (چنگک) به اضافه حداقل ۶d_b طول مستقیم، به طوری که کمتر از ۶۰ میلی متر در انتهای آزاد میلگرد نباشد.

لازم است جهت اطلاع از سایر الزامات محاسبه طول خم میلگرد و ضرایب اصلاح طول گیرایی میلگردها به آخرین ویرایش (۱۳۹۹) مبحث نهم مقراررت ملی ساختمان مراجعه نمایید.

آرتا استیل تهران متخصص واردات و توزیع انواع ورق های آلیاژی، استنلس استیل و فولاد ضد زنگ، میلگردهای استنلس استیل، لوله و پروفیل و ورقهای فنری، آمادگی خود را جهت همکاری و تأمین کلیه مقاطع فولادی و استنلس استیل به صنعتگران محترم اعلام می دارد. همچنین شما به راحتی می‌ توانید با کارشناسان ما تماس و نسبت به ثبت سفارش خود اقدام نمایید .

دسترسی سریع به محصولات

میلگرد استیل | لوله استیل | استیل ضد زنگ | ورق نسوز | استیل ۳۰۴